- متن کامل این مقاله در جلد دوم ارجنامه دکتر حسین مهرپور منتشر شده است.
چکیده: قرآن در مسائل ارث و خصوصیات آن بیش از هر حکم تشریعی حتی عبادات و احکام نماز تفصیل داده است و تنها آیهای که صراحت بر تفاوت ارث زن با مرد دارد، تفاوت ارث زن با مرد در بستگان نسبی و سببی است. این مسئله باعث شده که گفته شود این قانون در حق نیمی از انسانها ایجاد محرومیت نموده و عدالت تشریعی و کرامت آنان را خدشهدار کرده است. این در حالی است که برای بسیاری از تفاوتهایی که در فقه آمده، قرآن سخنی ذکر نکرده، چه مانند مجازات مرتد و یا کیفر زنای محصنه و چه در اختلاف در دیه و قصاص زن و مرد یا امکان مدیریت و قضاوت زن. در این مسئله هم قرآن با ادبیات متفاوتی پایه ارث را حق زن گرفته و برای مرد دو برابر آن قرار داده است. در این مقاله که با محوریت قرآن از این حکم دفاع میکند، سعی شده بیان شود که این تفاوت الزاماً به معنای تبعیض و برخلاف عدالت نیست. وانگهی این تفاوت در همه موارد ارث نیست و تنها در برخی موارد است و دلیل این اختلاف و تفاوت در منظومه نظام حقوقی و میراثی قرآن براساس تحلیلی است. قانون ارث در راستای دیگر تأسیسات شریعت اسلامی و در منظومهای از حقوق و مناسبات اجتماعی و واقعیات فرهنگی حیات جامعه و کیان خانواده وضع شده و به همین دلیل قابل دفاع است. گویی مسئله، صیانت از خانواده و ضمانت عملی برای دوام مسئولیت مرد بوده و در آن مسئولیتهای اجتماعی و خانوادگی هر یک از زن و مرد رعایت گردیده و اگر از درون نظام حقوقی اسلام به ارث نگاه شود، سهم زنان که هیچ مسئو لیت مالی بر دوش ندارند، کاملاً منصفانه و ضامن کرامت و عزت زن مسلمان و با تحلیلی همه جانبه غیرتبعیضانه است.
کلیدواژه ها: ارث زن، عدالت اجتماعی، کرامت انسان، حقوق زن، تحولات اجتماعی.
