- متن کامل این مقاله در جلد اول ارجنامه دکتر حسین مهرپور منتشر شده است.
چکیده: مطالعه حقوق اساسی و دستاوردهای آن در ایران سده اخیر مورد نقد و بررسی قرار نگرفته اند. روش ها و شیوه های متعدد و متفاوتی برای ورود به مباحث حقوق اساسی و تحلیل آن وجود دارد. نوشته های حقوق اساسی در ایران تاکنون بیشتر به بررسی نهادهای سیاسی و کمتر به سایر جنبه های حقوق اساسی پرداخته اند؛ علاوه بر این، نوشته های حقوق اساسی ایران تاکنون بیشتر رویکرد هنجارگرا داشته و کمتر به واقعیت پرداخته اند. حقوق اساسی با واقعیات و روابط سیاسی درهم تنیده است و برای تحدید قدرت و تنظیم آن باید با روابط و لایه های پنهان قدرت آشنا بود. در غیر این صورت حقوق اساسی تنها در نوشته ها باقی خواهد ماند و سیاست و روابط آن به سمت وسوی دیگری خواهد رفت. دکتر حسین مهرپور را اگرچه در تقسیم بندی های معمول نمی توان حقوقدانِ حقوق اساسی خواند، اما از جهتی در میان حقوقدانان حقوق اساسی بی نظیر است. تجربه سال ها کار در شورای نگهبان و قوه قضاییه و نیز در هیئت پیگیری و نظارت بر اجرای قانون اساسی باعث شده است تا در بالاترین سطوح هر سه قوه حضور یابد و به روابط پیچیده قدرت در ایران التفاتی پیدا کند که کمتر حقوقدانی به آن رسیده است. یکی از مهم ترین کارهای او انتشار برخی از اسناد هیئت پیگیری و نظارت بر اجرای قانون اساسی است که متأسفانه حقوق اساسی ایران به آن توجهی نکرد. حقوقدانان بسیاری در چهل سال اخیر در روابط قدرت و لایه های پنهان آن حضور داشته اند اما، اکثریتِ قریب به اتفاق آنها یا درکی از حقوق اساسی پیدا نکرده یا جسارت انتشار اسناد را نداشته اند. مهرپور با انتشار این نامه نگاری ها و اسناد، پرده از واقعیت های بسیاری برداشته است که از چشم خواننده پنهان نمی ماند. خواندن این اسناد نشان می دهد چگونه مواضع شخصی بر تفسیر قانون اساسی و چگونه موضع گیری های سیاسی در جهت گیری های حقوقی تأثیر می گذارد. چگونه و چرا برخی نهادها خود را پاسخگوی هیچ مرجعی نمی دانند و بین سه قوه چه چالش هایی در پس پرده وجود دارد. این مقاله قصد دارد کتاب وظیفه دشوار نظارت بر اجرای قانون اساسی دکتر مهرپور را از این منظر مورد بررسی قرار دهد و سعی کند از مطالعه این اسناد و نامه نگاری ها درس هایی برای حقوق اساسی ایران به دست بیاورد. حقوق اساسی ایران باید به این نکته التفات پیدا کند که عدم فهم روابط پیچیده قدرت، باعث بی اثر شدن تحلیل هایش خواهد شد و تحلیل آثاری مانند این کتاب می تواند از برخی زوایای پنهان حقوق اساسی در ایران پرده بردارد.
کلیدوژه ها: حقوق اساسی، قدرت، سیاست، قانون اساسی، نظارت.
