- متن کامل این مقاله در جلد دوم ارجنامه دکتر حسین مهرپور منتشر شده است.
چکیده: برخلاف آن‌چه در ذهن معمول حقوقدانان هست، علل و دلایل معافیت از مسئولیت جبران خسارات، تنها در شرایط معینی ممکن است عامل زیان را از جبران خسارات وارده به زیان‌دیده معاف کند. این نوشته دنبال بررسی این شرایط، به‌ویژه دلایلی است که ورود زیان را با حکم قانون یا دستور یا مجوز مراجع قانونی توجیه می‌کند و آثار این توجیه را با توجه به حق یا اختیارِ عامل زیان مطالعه می‌کند. از آثار این اعمال ظاهراً موجه، ایجاد مسئولیت در جهت اعمال حق است و ملاک مسئولیت، جدای از قصد عامل، اهم و مهم کردن عمل و سنجش سود عمل در ترازوی زیان ناشی از آن است. اما در اعمال اختیار چنین نیست و باید بین اختیار تشخیص و اختیار اجرا تفاوت گذاشت. این ملاک‌ها را در دو مورد خاص، یعنی تصرف املاک دیگران از جانب دستگاه‌های اجرایی و خسارات زیست‌محیطی به‌طور خاص محک می‌زنیم.
کلیدواژه‌ها: حق، اختیار، سیاست، مجوز قانونی، اعمال حق، مسئولیت
